راهنمای جامع لینوکس: از مبتدی تا متوسط 🐧💻

لینوکس یک سیستم‌عامل متن‌باز مبتنی بر یونیکس است که در سال ۱۹۹۱ توسط لینوس توروالدز ایجاد شد. امروزه بیش از ۹۰% سرورهای جهان، همه ابررایانه‌ها و دستگاه‌های اندرویدی از لینوکس استفاده می‌کنند.

✅ مزایای لینوکس

• رایگان و متن‌باز

• امنیت بالا

• انعطاف‌پذیری بی‌نظیر

• پایداری فوق‌العاده

🚀 شروع کار با لینوکس

۱. نصب لینوکس

• توزیع‌های محبوب:

  • مبتدیان: Ubuntu, Linux Mint

  • حرفه‌ای: Fedora, Arch Linux

  • سرور: CentOS, Debian

• روش نصب:

  • استفاده از VirtualBox برای نصب مجازی

  • نصب دو بوت همراه ویندوز

۲. ترمینال: قلب لینوکس

• باز کردن ترمینال: Ctrl + Alt + T

• ساختار دستورات:

  
  command [options] [arguments]
  # مثال:
  ls -l /home
  
  

۳. سیستم فایل لینوکس

/
├── bin   # دستورات پایه
├── etc   # فایل‌های پیکربندی
├── home  # پوشه کاربران
├── root  # ادمین
├── var   # فایل‌های متغیر
└── ...

📌 دستورات پایه

۱. حرکت در سیستم فایل

مثال:

cd Documents
mkdir my_project
touch file.txt

۲. مدیریت فایل‌ها

مثال:

cp file.txt backup/
grep "error" logfile.log

۳. ویرایش متن

• nano: ویرایشگر ساده

  
  nano file.txt
  
  

• vim: ویرایشگر حرفه‌ای

  
  vim file.txt
  # حالت insert: i
  # ذخیره و خروج: :wq
  
  

۴. مدیریت کاربران

مثال:

sudo useradd -m john
sudo passwd john

۵. مدیریت بسته‌ها

• APT (Debian/Ubuntu):

  
  sudo apt update
  sudo apt install nginx
  sudo apt remove nginx
  
  

• YUM/DNF (RHEL/CentOS):

  
  sudo yum update
  sudo yum install httpd
  
  

⚙️ مباحث متوسط

۱. فرآیندها و سرویس‌ها

مثال:

systemctl start nginx
systemctl enable nginx
kill -9 1234

۲. اسکریپت‌نویسی شل

• ساخت اسکریپت:

  
  #!/bin/bash
  echo "Hello World!"
  
  

• اجرا:

  
  chmod +x script.sh
  ./script.sh
  
  

اسکریپت پیشرفته:

#!/bin/bash
read -p "Enter your name: " name
echo "Hello $name!"
if [ -f "/etc/passwd" ]; then
  echo "File exists!"
fi

۳. شبکه‌سازی

مثال:

ping google.com
ssh user@192.168.1.100

۴. دسترسی از راه دور (SSH)

• نصب SSH سرور:

  
  sudo apt install openssh-server
  
  

• اتصال:

  
  ssh username@ip_address
  
  

۵. مدیریت مجوزها

• سطوح دسترسی:

  • r (خواندن): 4

  • w (نوشتن): 2

  • x (اجرا): 1

مثال:

chmod 755 script.sh  # rwxr-xr-x
chown user:group file.txt

۶. مدیریت دیسک

مثال:

df -h
du -sh /home

۷. متغیرهای محیطی

• نمایش متغیرها:

  
  echo $PATH
  
  

• تعریف متغیر:

  
  export MY_VAR="Hello"
  
  

🔒 امنیت در لینوکس

۱. فایروال (UFW)

sudo ufw enable
sudo ufw allow 22/tcp
sudo ufw deny 80

۲. بررسی لاگ‌ها

tail -f /var/log/syslog
journalctl -u nginx

۳. SELinux/AppArmor

sestatus  # بررسی وضعیت SELinux
aa-status # بررسی AppArmor

🚀 پروژه‌های پیشنهادی

1. ساخت سرور وب:

   
   sudo apt install nginx
   sudo systemctl start nginx
   
   

2. اتوماتیک‌سازی با Cron:

   
   crontab -e
   * * * * * /path/to/script.sh
   
   

3. پیکربندی SSH امن:

   • غیرفعال کردن ورود با رمز عبور

   • استفاده از کلیدهای SSH

📚 منابع پیشنهادی

1. کتاب: "The Linux Command Line" توسط William Shotts

2. وبسایت: Linux Journey

3. دوره رایگان: edX Introduction to Linux

سوال: به نظر شما کدام بخش لینوکس جذاب‌تر است؟ تجربیات خود را به اشتراک بگذارید!